Alkoholizm w rodzinie a dobrostan psychiczny młodzieży

Dobrostan psychiczny to stan, w którym człowiek odczuwa emocjonalną, psychiczną i społeczną równowagę oraz jest w stanie radzić sobie z wyzwaniami życia, utrzymywać zdrowe relacje interpersonalne i osiągać satysfakcję z życia. Jest to stan, w którym osoba czuje się szczęśliwa, zadowolona z siebie i z życia, a także ma zdolność do adaptacji do zmieniających się okoliczności. Obejmuje też zdolność rozpoznawania, rozumienia i regulowania swoich emocji, radzenie sobie ze stresem, utrzymywanie zdrowego poczucia własnej wartości oraz budowanie i utrzymywanie satysfakcjonujących relacji z innymi ludźmi. Alkoholizm w rodzinie uniemożliwia członkom rodziny osiągnięcie dobrostanu psychicznego. Alkoholizm nie jest problemem przeszłości. Zmienił się jego obraz (w wielu przypadkach osoba uzależniona od alkoholu jest mniej widoczna dla otoczenia dalszej rodziny czy przyjaciół), ale jej uzależnienie swoimi konsekwencjami obejmuje całą rodzinę. Poniżej przedstawiono kilka głównych aspektów tego wpływu na adolescentów:

  1. Emocjonalny i psychologiczny stres: młodzież w rodzinach, gdzie jeden lub oba rodziców są alkoholikami, często doświadcza znacznego stresu emocjonalnego. Widok rodzica w stanie nietrzeźwości, konflikty domowe i nieprzewidywalne zachowanie mogą prowadzić do lęku, niepokoju, depresji i innych problemów emocjonalnych u dzieci.
  2. Niedostateczna opieka i wsparcie: alkoholizm rodziców często sprawia, że rodzice nie są w stanie zapewnić odpowiedniej opieki i wsparcia dzieciom. Mogą być zbyt zajęci własnymi problemami związanymi z alkoholem, co prowadzi do zaniedbywania potrzeb dzieci, zarówno fizycznych, jak i emocjonalnych.
  3. Trauma i wyobrażenia: dzieci w rodzinach z alkoholizmem mogą doświadczyć traumatycznych sytuacji i widzieć zachowania, które uważają za nieakceptowalne lub niemoralne. To może wpłynąć na ich wyobrażenia o świecie i relacjach międzyludzkich.
  4. Problemy w szkole: młodzież, które dorasta w środowisku alkoholizmu, może mieć trudności w nauce i koncentracji w szkole. Zły stan emocjonalny i brak wsparcia rodziców mogą prowadzić do obniżenia osiągnięć edukacyjnych. Zdarza się także często, że nauczyciele nie wiedzą o rodzinnej sytuacji nastolatka stąd też trudniej udzielić mu pomocy i wsparcia.
  5. Ryzyko uzależnień: istnieje większe ryzyko, że dzieci alkoholików sami staną się uzależnieni od alkoholu lub innych substancji. Mogą próbować używać alkoholu jako sposobu radzenia sobie z własnymi problemami emocjonalnymi.
  6. Problemy z relacjami: dzieci z rodzin alkoholików mogą mieć trudności w budowaniu zdrowych relacji z innymi ludźmi. Mogą mieć niską samoocenę i trudności w zaufaniu innym, co może wpływać na ich życie dorosłe (przykładem jest syndrom dorosłych dzieci alkoholików).
  7. Przejście cyklu uzależnień: alkoholizm może być częściowo dziedziczny (to znaczy może mieć podłoże genetyczne), więc dzieci alkoholików są bardziej narażone na rozwinięcie tego samego problemu w przyszłości, jeśli nie otrzymają odpowiedniej pomocy i wsparcia.
  8. Stygmatyzacja społeczna: dzieci alkoholików często doświadczają stygmatyzacji i uprzedzeń ze strony innych ludzi. To może dodatkowo pogłębić ich problemy emocjonalne.
  9. Konflikty rodzinne: alkoholizm rodziców może prowadzić do częstych konfliktów w rodzinie, co ma negatywny wpływ na atmosferę domową i relacje między członkami rodziny. Rodzina staje się więc miejscem kłótni i napięcia, a nie bezpieczną przystanią dla nastolatka. W wieku przypadkach zaburza to relacje pomiędzy rodzicami i dziećmi czego skutkiem jest dystans, poczucie braku miłości i poszukiwanie wsparcia w osobach spoza kręgu rodziny przez co dziecko jest w większym stopniu narażone na potencjalne wykorzystanie i doświadczenie krzywdy.

Dla młodzieży w takiej sytuacji bardzo ważne jest, aby uzyskać wsparcie i pomoc ze strony otoczenia, alby zostać zauważonym. Często taką formą wsparcia są spotkania z pedagogiem czy psychologiem, który pomaga dziecku poradzić sobie z trudną sytuacją w domu, a nierzadko także kieruje pomocą  w ramach współpracy z instytucjami, ośrodkami czy organami wymiaru sprawiedliwości. Profesjonalne wsparcie psychoterapeutyczne oraz wsparcie od przyjaciół i innych bliskich osób może pomóc w radzeniu sobie z trudnościami związanymi z alkoholizmem rodziców.

Więcej na temat obrazu i skutków alkoholizmu w rodzinie:

Bibliografia:

  • Grzegorzewska, I. (2013). Odporność psychiczna dzieci alkoholików. Wydawnictwo Naukowe Scholar Sp. z oo.
  • Kałdon, B. M. (2015). Wybrane aspekty funkcjonowania dorosłych dzieci alkoholików w życiu społecznym. Seminare. Poszukiwania naukowe, 36(3), 95-106.
  • Gąsior, K. (2008). Czynniki zagrażające rozwojowi dzieci w rodzinie z problemem alkoholowym na przykładzie Dorosłych Dzieci Alkoholików. Alkoholizm i Narkomania, 3, 247-262.
  • Karasowska, A. (2004). Krzywdzenie dzieci w rodzinie alkoholowej. Dziecko krzywdzone. Teoria, badania, praktyka, 3(3), 6-17.

Opracowanie: dr Renata Matusiak (pedagog w PPP w Tarnobrzegu)