„Dziecko ma prawo być sobą. Ma prawo do popełniania błędów. Ma prawo do posiadania własnego zdania. Ma prawo do szacunku. Nie ma dzieci – są ludzie…”

Janusz Korczak

W trudnych sytuacjach rodzice zastanawiają się, gdzie popełniłem błąd? Co mogłem zrobić, aby zapobiec tej sytuacji? Dlaczego moje dziecko mi nie powiedziało?

 Pytania dotyczące tego w jaki sposób uchronić dziecko przed zagrożeniami np. używaniem substancji psychoaktywnych, inicjacji alkoholowej, przemocą ze strony innych osób, uzależnieniami itp. są  zakresem działań profilaktycznych. Chociaż to szkoła jako instytucja przy wsparciu poradni psychologiczno-pedagogicznych stara się odpowiedzieć na te pytania to rodzina, postawa rodzica ma duży wpływ na efektywną realizację profilaktyki zagrożeń i uzależnień.

Rodzice mają niepowtarzalną  szansę, aby wykorzystać czas nauki zdalnej dzieci do budowania wzajemnych relacji. Poniżej kilka zasad jakie powinni stosować rodzice, aby zminimalizować ryzyko problemów wychowawczych i zagrożeń wieku dorastania u dziecka.

Dekalog skutecznego rodzica w profilaktyce:

• Okazywanie miłości i wsparcia. Bez względu jakie działanie podejmuje dziecko nie powinno ono mieć wątpliwości co do miłości, która jest też gwarantem akceptacji dziecka. Relacje z rodzicami to najskuteczniejszy czynnik chroniący dziecko.
• Budowanie relacji z dzieckiem w duchu zaufania i zrozumienia. Zapewnienie, że dziecko może liczyć na rodzica także w trudnych sytuacjach.
• Wspólne spędzanie czasu pozwana na lepsze zrozumienie i pogłębienie więzi z dzieckiem.
• Czas to jedna z cenniejszych rzeczy jakie można dać dziecku.
• Rodzic powinien stawiać granice w relacjach z dzieckiem, egzekwować ustalone zasady.
• To bardzo ważne by nie wyzbyć się roli rodzica na rzecz przyjaciela. Rodzic powinien być w pierwszej kolejności rodzicem, a dopiero później przyjacielem.
• Rozmawiaj o uczuciach dziecka, interesuj się jego życiem.
• Dziecko ma prawo popełniać błędy, ale rodzic ma obowiązek mu je pokazać i wyjaśnić.
• „Nie pamięta wół jak cielęciem był”- na pozór śmieszne przysłowie, ale całkiem prawdziwe. Za nim zaczniemy moralizować w rozmowie dzieckiem przypomnijmy sobie jakie zmartwienia mieliśmy w wieku dziecka, aby go lepiej zrozumieć.
• Krzyk nie jest dobrym narzędziem wychowawczym- dzieci i nastolatkowie robią wiele rzeczy pod wpływem impulsu. Także tych, które są ryzykowne, związane z inicjacją np. alkoholową, dlatego też porozumiewanie z dzieckiem za pomocą krzyku nie przynosi efektu, gdyż może być odbierane jako kara, oskarżenia za nim „Oskarżony” zdarzy wytłumaczyć swoje zachowanie.

To tylko kilka skutecznych porad dotyczących postawy rodzica, które wyznaczają drogę do minimalizowania zachowań ryzykownych dziecka. Nawet, jeśli się pojawią to jest szansa, że rodzic dowie się na wczesnym etapie, gdzie będzie mógł odpowiednio reagować i dostosować dalsze działania pomocowe dziecku.

Pamiętajmy!

Dziecko dokonując zachowań ryzykownych, mogących powodować uzależnienia nie robi tego przeciwko rodzicom, a z myślą o sobie- swoich doświadczeniach i w takim kierunku należy prowadzić rozmowę z dzieckiem, aby uświadomić mu, że jego działanie może przynieść negatywne skutki przede wszystkim jemu samemu , a nie odbierać tego jako działanie celowe dziecka czy atak  na zasady wyznaczone przez rodzica.

Czas na nowy początek

Obecny czas zagrożenia zdrowia, zdalnej edukacji dzieci nie musi być tylko czasem problematycznym, „uwięzienia” dzieci w domach, ale może być szansą na poprawę relacji z dzieckiem i bliższe jego poznanie. Chociaż traktujemy obecną sytuację  w kategorii problemów, to może dać ona szansę na rozpoczęcie dialogu z bliskimi co czasem w dobie obowiązków zawodowych jest trudne i w pewien sposób nie dostrzegalne w kategorii potrzeb rodzinnych.

Rodzic nie musi posiadać specjalistycznej wiedzy na temat uzależnień, zagrożeń- chociaż dobrze, żeby te problemy były mu znane, bo jego potencjał profilaktyczny nie tkwi w wiedzy o mechanizmach tych zjawisk, a w relacjach z dzieckiem, we wsparciu emocjonalnym i obecności w życiu swojej pociechy. Profilaktyka zaczyna się w domu i tam też tkwi jej największa skuteczność.

Bibliografia:

ABC profilaktyki zachowań ryzykownych dla rodziców nastolatków, [w:] „Świat problemów”, styczeń 2016.

Opracowała: dr Renata Matusiak (pedagog w Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej w Tarnobrzegu, adiunkt UO). Email: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.